Antwerpen, België - 3 juni 2022
Een belangrijke referentie in de ontwikkeling van het kunstwerk is Paul Panda Farnana (1888-1930), die als kleine jongen vanuit Congo naar België werd gebracht, als eerste Congolees afstudeerde aan een Belgische instelling voor hoger onderwijs en die later een belangrijke stem werd in de pan-Afrikaanse beweging en de strijd tegen de Europese koloniale onderdrukking.
Een andere verwijzing is een citaat van de voormalige burgemeester van Antwerpen, Lode Craeybeckx (1897-1976), die zei: “Een Antwerpenaar hoeft maar zijn hand in de Schelde te steken om in contact te komen met de wereld”.
Het bronzen beeld is geïnspireerd op de “lukasa”, een artefact uit de Luba-cultuur in Zuid-Congo. Lukasa fungeren als geheugensteun of herinneringssteuntjes en zijn een essentieel onderdeel van de Luba-traditie van mondelinge geschiedenis en kennisoverdracht. Doorgaans worden Lukasa in hout vervaardigd en rijkelijk versierd met abstracte inkervingen, ingelegde schelpen, stenen of stukjes metaal. Ze worden gebruikt bij ceremonies waarbij de politieke geschiedenis en mythologie van het Luba volk wordt verteld door een “geheugenman”. Deze houdt de lukasa in zijn linkerhand en volgt met zijn rechterhand de patronen en ingelegde juwelen, die dienen als ankerpunten voor het verhaal.
De grote gekleurde “kralen” die aangebracht zijn op het oppervlak van het bronzen beeld zijn gemaakt van gerecycleerd plastic. Ze zijn zo geplaatst dat ze de zeeroute traceren tussen Antwerpen en Muanda, de voornaamste havenstad in Congo. Het platform waarop het beeld staat is door de kunstenaar opgevat als een plaats van ontmoeting en dialoog.
Met dit nieuwe werk plaatst Sammy Baloji herinneren en vertellen weer in onze gedeelde publieke ruimte. Want staat niet alle openbare (monumentale) kunst in dienst van het collectieve geheugen? Net als de traditionele lukasa heeft de hedendaagse interpretatie van Baloji geen vast verhaal. Het is een uitnodiging om samen te komen en te praten, om te herinneren, om zich anders te herinneren.
Beluister en bekijk de verkondiging van de kasàlà door Jean Kabuta en de introductie op zijn werk door de kunstenaar, Sammy Baloji.
Eekèlekèlee kèle kelèèlè wa kelèèlè !
Soyez les bienvenus soyez les bienvenus !
Amis venus de tous les coins du pays
Venez voir de vos propres yeux !
Il vaut mieux voir soi-même
Plutôt que d’écouter un compte-rendu !
Venez voir en ce jour solennel
En ce troisième jour du mois de juin 2022
Comment des pensées venues d’ailleurs
S’incarnent dans des matériaux locaux
Comment le lukasa des Balubà de la RDC
Fait de bois de perles et de bouts de métal
Devient monument altier dans un nouvel environnement
Porteur de valeurs universelles